سیستم فرمان خودرو

وظیفۀ سیستم فرمان خودرو این است که وقتی فرمان را به چپ و راست می‌گردانید، جهت چرخ‌های جاده را در همان جهت تغییر دهد؛ به علاوه، عملکرد این سیستم باید به‌گونه‌ای باشد که وقتی می‌خواهید چرخ‌ها اندکی به یک طرف بپیچند، فرمان به نسبت آن مقدار باید بسیار بیشتر جابه‌جا شود. فرمانی با قطر 380 میلی‌متر که از قفل کامل چپ به قفل کامل راست چهار دور چرخانده می‌شود، تقریباً 5 متر جابه‌جا می‌شود، در حالی که لبه چرخ روی جاده به موازات این جابه‌جایی فقط کمی بیشتر 30 سانتی‌متر جابه‌جا خواهد شد. این سیستم به راننده امکان می‌دهد که  با مختصر نیروی دست هدایت یک خودروی سنگین را در دست گیرد. اگر راننده بخواهد مستقیماً چرخ را بچرخاند، باید نزدیک به 16 برابر بیشتر نیرو وارد کند.

نیروی واردشده به فرمان از طریق سیستمی از اتصالات محوری به چرخ منتقل می‌شود. طراحی این اتصالات به‌گونه‌ای است که به چرخ‌ها اجازه می‌دهند تا بدون آن که زاویه فرمان تغییر کند، با سیستم تعلیق به بالا و پایین حرکت کنند. این اتصالات باید بسیار دقیق تنظیم شوند و حتی اندکی شل بودن در آن‌ها باعث می‌شود فرمان به طرز خطرناکی نادرست و بی‌نظم عمل کند.

دو سیستم فرمان رایج وجود دارد که عبارتند از رک و پینیون (rack-and-pinion) و سیستم جعبه فرمان.

در خودروهای بزرگ، ممکن است در هر یک از این دو نوع سیستم‌ها برای کاهش بیشتر تلاش مورد نیاز برای حرکت دادن فرمان توسط راننده، به ویژه زمانی که خودرو به آرامی حرکت می‌کند، از یک سیستم برقی کمک گرفته شود.

سیستم رک و پینیون

آرایش رایج سیستم فرمان رک و پینیون، که نشان می‌دهد رک چگونه مستقیماً روی بازوهای فرمان چرخ عمل می‌کند.

چرخ‌دنده رک و پینیون

دنده‌های پینیون کاملاً با دنده‌های رَک هماهنگ است، به طوری که کوچکترین گرفت‌وگیری میان این دو وجود ندارد. این هماهنگی به عملکرد بسیار دقیق فرمان منجر می‌شود.

در پایه میل‌فرمان، یک پینیون (چرخ دنده) کوچک در داخل یک محفظه وجود دارد که دنده‌های آن با یک ردیف دنده روی رک (یک تسمه فلزی طولانی) هماهنگ است.

چرخش پینیون باعث می‌شود رک از یک طرف به طرف دیگر جابه‌جا شود. انتهای رک توسط بازوهایی به چرخ‌ها متصل می‌شود.

این سیستم بسیار ساده است و قطعات متحرک آن به‌ندرت فرسوده یا جابه‌جا می‌شوند و بنابراین عملکرد آن دقیق است. یک مفصل همه‌کاره که به میل‌فرمان متصل است به آن امکان می‌دهد تا بدون انحراف ناجورِ فرمان به دو طرف، به رک متصل شود.

سیستم جعبه فرمان

در پایه میل‌فرمان یک دنده مارپیچ در داخل یک جعبه وجود دارد. دنده مارپیچ یک استوانه رزوه‌دار شبیه  به پیچی کوتاه است. نظیر این دنده مارپیچ را در آچار فرانسه می توانید ببینید. با چرخش دنده مارپیچ، فک متحرک آچار جابه‌جا می‌شود.

این سیستم حاوی ساچمه‌های فولادی سختی است که درون فضای میان رزوه‌های دنده مارپیچ  و مهره قرار دارند. با حرکت مهره، ساچمه‌ها به درون لوله‌ای می‌غلتند که آن‌ها را به ابتدای مسیر بر می‌گرداند. به این سیستم، گردش ساچمه می‌گویند.

دنده مارپیچ میله‌ای متصل به بازوی فرمان را حرکت می‌دهد که آن نیز به نوبۀ خود چرخ جابه‌جا می‌کند.

سیستم جعبه فرمان قطعات متحرک زیادی دارد. بنابراین دقت کمتری نسبت به سیستم رک دارد و فضای بیشتری برای سایش و جابه‌جایی وجود دارد.

توجه: در صورت نیاز به خرید جعبه فرمان پراید می توانید از طریق سایت پارت لوکس اقدام نمایید.

فرمان برقی

در خودروهای سنگین، یا فرمان سنگین است یا برای رسیدن از یک قفل به قفل دیگر باید آن را به تعداد دفعات زیاد چرخاند.

این تعداد دورهای زیاد هنگام پارک‌کردن در فضاهای محدود می‌تواند مشکل‌ساز باشد. فرمان برقی این مشکل را برطرف می‌کند. یک موتور الکتریکی پمپی را به حرکت در می‌آورد که روغن را تحت فشار زیاد به رَک یا جعبه فرمان می‌رساند.

سوپاپ‌های رک یا جعبه فرمان خودرو هر زمان که راننده فرمان را می‌چرخاند باز می‌شود و اجازه می‌دهد روغن وارد یک سیلندر شود. روغن با پیستونی کار می‌کند که به فشار دادن فرمان در جهت مناسب کمک می‌کند. به محض توقف چرخاندن فرمان توسط راننده، سوپاپ بسته می‌شود و عمل هل دادن پیستون متوقف می‌شود. سیستم الکتریکی فقط به فرمان کمک می‌کند تا بهتر بچرخد. فرمان همچنان به روش معمول به چرخ‌های جاده متصل است.

مشکلات سیستم فرمان خودرو

هدایت خودرو تلاش اندکی می‌طلبد؛ قدری به راست در اینجا یا قدری به چپ در جای دیگر معمولاً برای حفظ مسیر حرکت شما در جاده کافی است. اما اگر خودرو طوری شما را به یک طرف می‌کشد که پس از مدتی احساس می‌کنید با یک دستگاه‌های تقویت بازو کار می‌کنید، وقت آن رسیده است که ببینید موضوع از چه قرار است.

جدای از آزاردهنده بودن و سخت بودن هدایت، زمانی که خودرو شما به چپ یا راست می‌کشد، اغلب نشانه‌ای از وجود مشکل در ترمزها، لاستیک‌ها، سیستم فرمان خودرو یا سیستم تعلیق است که باید هرچه سریع‌تر در رفع آن بکوشید. در ادامه به برخی از شایع‌ترین علل کشیده‌شدن خودرو شما به چپ یا راست اشاره می‌کنیم.

دیسک‌ها، لنت‌ها، کفشک‌ها و کالیپرهای ترمز جلو را بررسی کنید

اگر خودرو شما در حین ترمزگیری به یک سمت کشیده شد، دیسک‌ها و درام‌های ترمز جلو را از نظر نقاط داغ یا مناطق آسیب‌دیده در اثر گرمای بیش از حد بررسی کنید. کالیپرها را برای عملکرد مناسب و حرکت در داخل قلاب‌های نصب بررسی کنید. لنت ترمز جلو را از نظر نشتی روغن ترمز بررسی کنید.

اصطکاک نامتوازن بین ترمزهای جلو در سمت راست و چپ می‌تواند سبب شود فرمان به راست یا چپ کشیده شود. اگر وضعیت ترمزهای جلو خوب به‌نظر می‌رسد، بررسی کنید که آیا کالیپرهای دیسکی یا کفشکی ترمز به درستی تنظیم شده‌اند، به‌طوری که وقتی پدال ترمز گرفته می‌شود، لنت‌ها یا کفشک‌ها با سرعت و مسافت یکسان حرکت کنند. ترمزها از اجزای ایمنی حیاتی هستند و تمام تعمیرات مربوط به سیستم ترمز باید بدون تأخیر انجام شود.

لاستیک‌ها را از نظر سایش غیرعادی و نامتوازن بررسی کنید

اگر مشکلات فرمان به ترمزها مربوط نمی شود، لاستیک‌ها را برای نشانه‌های آشکاری از مشکلات فرمان و/یا سیستم تعلیق جلو بررسی کنید. الگوی سایش لاستیک‌های مقابل سمت راست و چپ را بررسی کنید تا تفاوت‌های احتمالی را تشخیص دهد.

به دنبال پوسته پوسته شدن یا ناهمواری روی لبه‌های داخلی یا خارجی یک یا هر دو لاستیک بگردید چون این نشانه‌ها حکایت از آن دارند که چرخ‌ها در جهت مناسب قرار ندارند. عدم سایش، تضمینی مبنی بر نبود این مشکل نیست. آسیب واردشده به فرمان ناشی از یک دست‌انداز یا نخاله‌های پرتاب‌شده از سطح جاده نیز می‌تواند باعث شود فرمان حتی قبل از آسیب‌رسیدن به لاستیک‌ها به‌طرزی محسوس به سمت راست یا چپ کشیده شود.

بلبرینگ چرخ‌ها را بررسی کنید

خرابی بلبرینگ چرخ می‌تواند باعث شود احساس کنید خودرو شما به یک طرف کشیده می‌شود. بلبرینگ چرخ برای عملکرد صحیح مجموعه توپی، لاستیک و چرخ ضروری است. بلبرینگ چرخ به مجموعه توپی امکان می‌دهد به ملایمت بچرخد و آزادانه حرکت کند.

می‌توانید بدون درآوردن لاستیک، بلبرینگ‌های چرخ را بررسی کنید تا ببینید آیا مشکلی که دنبال آن می‌گردید، اینجاست یا خیر. با بلندکردن خودرو و نگه‌داشتن آن بر روی پایه‌های جک، می‌توانید چرخ‌ها را بچرخانید و به هر صدای غیرعادی گوش دهید. همچنین هر چرخ را بگیرید و سعی کنید آن را تکان دهید و ببینید آیا بیش از حد بازی می‌کند یا خیر. اگر صدای غیرعادی می‌شنوید یا احساس بازی بیش از حد می‌کنید، خرابی بلبرینگ چرخ‌ها می‌تواند دلیل مشکل باشد. برای تشخیص دقیق‌تر به مکانیک خود رجوع کنید.

سیبک‌ها، بازوهای اتصال و چپقی‌های فرمان را بررسی کنید

فرسودگی قطعات در سیستم فرمان خودرو و سیستم تعلیق خودروی شما می‌تواند باعث شود خودرو به چپ یا راست کشیده شود. بررسی دقیق سیستم فرمان و سیستم تعلیق به شما کمک می‌کند تشخیص دهید که آیا مشکل از این بخش‌ها هست یا خیر.

اگر به پشت چرخ جلوی سمت راست یا چپ خودرو خود نگاه کنید، می‌بینید چرخ به یک سگ‌دست فرمان متصل است. هر سگ‌دست فرمان به سیستم‌های فرمان و تعلیق متصل است. اگر سیستم فرمان را از جعبه فرمان دنبال کنید، به مجموعه‌ای از اتصالات بر می‌خورید که به سگ‌دست فرمان ختم می‌شوند. اگر سیستم فرمان را از یک رک و پینیون دنبال کنید، باز هم مجموعه‌ای از اتصالات را خواهید دید که به سگ‌دست فرمان ختم می‌شوند.

اتصال نهایی بین جعبه‌فرمان با سگ‌دست فرمان یا رک و پینیون و سگ‌دست فرمان در سمت راست و چپ را  انتهای چپقی فرمان می‌نامند. هر چپقی فرمان به سیبکی متصل است که محکم روی سگ‌دست نصب شده است. سیبک، قطعه‌ای فولادی است که بازوهای کنترل را به سگ‌دست فرمان متصل می‌کند. چپقی فرمان یک زانویی قائم است. این دو باید طوری به هم جفت شوند که در عین پایداری و توانایی چرخشی راحت را فراهم کنند. همه این قطعات باید کاملاً سالم باشند و امکان بازی کردن بین هر چپقی فرمان و مفصل توپی جفت‌شده به آن وجود نداشته باشد.

چپقی راست و چپقی چپ هر دو باید تنظیم باشند تا زاویه طولی لاستیک‌های جلو هم تنظیم باشد. اگر آسیبی به مجموعه اتصالات فرمان وارد نشده است، ممکن است بالانس نبودن چرخ‌ها دلیل کشیده شدن خودرو به راست یا چپ باشد.

برای کمک با یک مکانیک مشورت کنید

پس از همه این کارها اگر همچنان دلیل را پیدا نکردید، برای اصلاح ایرادات خودرو نیاز به تعمیرکار دارید و ممکن است زمان آن رسیده باشد که آن را نزد مکانیک مورد اعتماد خود ببرید. او با مهارت و تخصص خود، شما را در کمترین زمان در مسیر صحیح قرار خواهد داد.

درباره سیستم فرمان خودرو و سیستم تعلیق بیشتر بیاموزید تا بدانید قطعات مورد نیاز را کجا می‌توانید تهیه کنید.