فهرست مطالب
موتورهای بنزینی و دیزلی بازدهی چندان بالایی ندارند. حتی در کارآمدترین موتورهای امروزی، تنها نزدیک به 40% انرژی حاصل از احتراق سوخت، خودرو را به حرکت در می‌آورد. اکثر انرژی اتلاف‌شده به شکل گرما هدر می‌رود. خودرو شما دارای یک سیستم خنک کننده برای رهایی از این گرمای اضافی است و موتور شما را در دمای مناسب نگه می‌دارد. بیشتر سیستم‌های خنک‌کننده از یک مایع خنک‌کننده (که ضدیخ نیز نامیده میشود) پر می‌شوند که گرما را از موتور جذب میکند و سپس آن را به قسمتی به نام رادیاتور می‌برد و در آنجا به هوا پس میدهد. مایع خنک‌کننده برای جلوگیری از یخ‌زدن این مایع در طول زمستان و آسیب‌رسیدن به موتور در حین انبساط آب منجمد شده، حاوی ماده شیمیایی مانند اتیلن گلیکول است.
مقداری از گرمای هدررفته نیز برای گرم‌کردن فضای داخلی خودرو (در صورت نیاز) با استفاده از یک رادیاتور مینیاتوری به نام هسته بخاری استفاده میشود.
چرا مایع خنک‌کننده نیاز به تعویض دارد؟
مایع خنک‌کننده نیز همانند سایر سیال‌های درون خودرو، نمی‌تواند کار خود را تا ابد به‌طور مؤثر انجام دهد. مهم‌تر از همه این که نقطه انجماد آن با گذشت زمان افزایش می‌یابد. در حالی که خنک‌کننده تازه که به نسبت درست مخلوط شده باشد، تا زمانی که دما به حدود -40 درجه سانتی‌گراد نرسد، یخ نمی‌زند؛ اما این نقطه انجماد به تدریج افزایش می‌یابد تا جایی که موتور شما طی یک موج سرمای شدید ممکن است آسیب ببیند.
pH مایع خنک‌کننده نیز با گذشت زمان تغییر میکند و بسیاری از خنک‌کننده‌ها به مرور زمان اسیدی می‌شوند. چون بسیاری از قطعات سیستم خنک‌کننده فلزی هستند، فرایندی به نام الکترولیز شروع میشود که باعث خوردگی سریع قطعات و آسیب به آنها میشود. (ماده خنک‌کننده اسیدی مانند اسید باتری عمل میکند و خنک‌کننده شروع به نگه داشتن بار الکتریکی میکند.)
خنک‌کننده همچنین حاوی چند افزودنی (مانند بازدارنده‌های خوردگی و روان‌کننده‌های پمپ آب) است که آنها هم در نهایت تجزیه می‌شوند. هنگامی که این بازدارنده‌های خوردگی کار نمی‌کنند، زنگ‌زدگی و اکسایش در داخل سیستم روندی صعودی میگیرد که باعث انواع مشکلات میشود. بهترین راه برای محافظت از سیستم خنک‌کننده در برابر نشتی و خرابی بسیاری از قطعات آن، تخلیه و تعویض منظم مایع خنک‌کننده است.
مایع خنک‌کننده هر چند وقت یک بار نیاز به تعویض دارد؟
خودروهای قدیمی با مایع خنک‌کننده معمولی سبز هر دو سال یکبار نیاز به تعویض مایع خنک‌کننده دارند.
اکثر خودروهای امروزی از خنک‌کننده‌هایی با عمر طولانی استفاده می‌کنند که فقط هر 5 سال یکبار یا 160.000 کیلومتر نیاز به تعویض دارند. فواصل سرویس از خودرویی به خودرو دیگر متفاوت است، بنابراین حتماً دفترچه راهنمای خودرو را برای توصیه دقیق سازنده بررسی کنید.
سال‌ها پیش، تقریباً در همه خودروها از خنک‌کننده مشابه استفاده می‌شد که معمولاً به رنگ سبز است. البته به‌تازگی همه چیز بسیار پیچیده‌تر شده است. خنک‌کننده‌ها امروزه بر اساس نوع بازدارنده‌های خوردگی مورد استفاده در آنها طبقه‌بندی می‌شوند:
- خنک‌کننده با فناوری اسید معدنی (IAT) ضدیخ سبز سنتی که در خودروهای قدیمی استفاده میشود و عمر مفید آن دو سال است.
- خنک‌کننده با فناوری اسید آلی (OAT) با عمر مفید بالای پنج سال.
- خنک‌کننده با فناوری اسید آلی هیبریدی (HOAT) با عمر مفید بالای پنج سال.
بیشتر اوقات، خنک‌کننده‌هایی از انواع متفاوت را نباید با هم مخلوط کرد زیرا این عمل می‌تواند منجر به خوردگی سریع، تشکیل ذرات جامد یا «لجن» شناور در مایع خنک‌کننده در داخل سیستم خنک‌کننده شود؛ یا حتی به وضعیت نادری منجر شود که مایع خنک‌کننده به چیزی شبیه خمیردندان تبدیل شود. ضدیخ‌های مدرن برای محافظت از سیستم‌های خنک‌کننده‌ای طراحی شده‌اند که در آنها رادیاتور، بلوک موتور و سایر قسمت‌ها از مواد خاصی ساخته شده‌اند.
- خودروهای آسیایی به‌طور سنتی از مایع خنک‌کننده‌ای استفاده می‌کنند که حاوی سیلیکات نیست، اما فسفات دارد.
- در وسایل نقلیه اروپایی وضعیت معمولاً برعکس است: استفاده از خنک‌کننده‌ای که حاوی فسفات نیست اما سیلیکات دارد.
- بسیاری از خودروهای آمریکای شمالی به مایع خنک‌کننده بدون سیلیکات یا فسفات نیاز دارند.
چرا رنگ خنک‌کننده دیگر اهمیتی ندارد؟
امروزه ضدیخ‌ها در رنگ‌های گوناگون عرضه می‌شوند. با این حال، برای تعیین این‌که آیا مایع خنک‌کننده برای خودرو شما مناسب است یا خیر، نباید به رنگ تکیه کنید.
بسیاری از خنک‌کننده‌ها را که هم‌رنگ هستند نباید با هم مخلوط کرد و برخی از خنک‌کننده‌ها با رنگ‌های مختلف را میتوان مخلوط کرد!
آب مقطر و رعایت نکات کوچک
بیشتر خنک‌کننده‌هایی که در بازار عرضه می‌شوند، غلیظ هستند و باید قبل از استفاده آنها را با آب مخلوط کرد. نسبت ضدیخ به آب بر نقطه انجماد مایع خنک‌کننده تأثیر می‌گذارد. مخلوط 50/50 معمولاً منجر به نقطه انجمادی در حدود -37درجه سانتی‌گراد میشود، در حالی که مخلوط غلیظ از این هم بهتر عمل میکند. با این حال، مخلوط غلیظ‌تر از 60% ضدیخ به 40% مخلوط آب توصیه نمی‌شود، زیرا از این غلظت به بالاتر، مایع خنک‌کننده توانایی خود را برای جذب گرمای موتور از دست میدهد.
هنگام مخلوط کردن مایع خنک‌کننده برای خودرو همیشه از آب مقطر استفاده کنید. این یکی از آن نکات کوچک است که در کوتاه‌مدت تفاوت محسوسی ایجاد نمی‌کند، اما در درازمدت می‌توانید انتظار داشته باشید خودرو از عملکردی درست برخوردار باشد. در آب مقطر میزان مواد معدنی و ناخالصی‌هایی که باعث خوردگی در سیستم خنک‌کننده میشود، بسیار کمتر است؛ از سوی دیگر ماندگاری مواد افزودنی خنک‌کننده بیشتر میشود.
نشت مایع خنک‌کننده
خودرو شما اگر نشتی ضدیخ دارد، باید در اسرع وقت آن را برطرف کنید. اگر سطح مایع خنک‌کننده شما بیش از حد کم شود، ممکن است باعث داغ شدن بیش از اندازۀ موتور و واردآمدن آسیب احتمالی به موتور شود.
شناسایی منبع نشت مایع خنک‌کننده معمولاً مستلزم یک بررسی بصری سریع و کم‌هزینه است. در مواردی که یافتن نشتی سخت‌تر است، یا نشتی فقط تحت شرایط خاص رخ میدهد، ممکن است ناگزیر از آزمایش فشار سیستم خنک‌کننده برای تعیین مشکل باشید.
تعویض مایع خنک‌کننده/ضدیخ
فرایند تعویض مایع خنک‌کننده غالباً به‌عنوان تخلیه مایع خنک‌کننده نیز شناخته میشود. هنگامی که این فرایند به درستی انجام شود، شامل چند مرحله میشود:
- سیستم خنک‌کننده و بلوک موتور را از مایع خنک‌کننده کهنه تخلیه کنید.
- از یک دستگاه شستشوی سیستم خنک‌کننده یا وسایل دیگر برای تخلیۀ سیستم استفاده کنید تا هرگونه مایع خنک‌کننده کهنۀ باقیمانده، لجن یا نخاله‌های جامد را بیرون بکشید. به بخش‌هایی مانند هسته بخاری که احتمال ته‌نشینی کثیفی و نخاله در آنها وجود دارد، توجه ویژه داشته باشید.
- سیستم را با نسبت صحیح خنک‌کننده و آب مقطر پر کنید.
- هوا را از سیستم خنک‌کننده خارج کنید. هنگام پرکردن سیستم از یک ابزار خلاء‌پرکن مخصوص استفاده کنید تا این کار بهتر انجام شود. هر هوایی که به درستی خارج نشود می‌تواند منجر به حبس هوا شود که می‌تواند باعث گرم شدن بیش از اندازه یا آسیب‌های دیگر شود.
- نشتی‌های آشکار را به‌صورت بصری بررسی کنید و خودرو را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که ترموستات، فن و سایر قطعات سیستم خنک‌کننده به‌درستی کار می‌کنند.
اجزای سیستم خنک کننده در موتور
رادیاتور:
در این سیستم خنک کاری با مایع انجام میشود. این مایع خنک کننده گرمای موتور را به خود جذب میکند و با انتقال این گرما به بیرون از سیستم خودرو، موتور را خنک میکند. رادیاتور اغلب دقیقا جلوی خودرو قرار میگیرد تا بیشترین برخورد را با جریان هوا داشته باشد. همیشه قسمت بالایی رادیاتور آب گرم قرار دارد و در قسمت پایینی جایگاه آب سرد است و این به معنی آن است که ورودی رادیاتور بالا و خروجی ان در پایین است.
جنس رادیاتور:
رادیاتو از لوله های مارپیچ آلومینیومی ساخته شده که آب در آنها جریان دارد.
شاید بپرسید چرا آلومینیوم؟ آلومینیوم بعد از طلا، نقره و مس چهارمین فلز از نظر رسانایی گرمایی و حرارت است. همچنین استفاده از آلومینیوم از نظر اقتصادی به صرفه تر از طلا و نقره و مس است. همچنین از دیگر برتری های آلومینیوم میتوان به وزن کم و مقاومت بالا در برابر زنگ زدگی اشاره کرد.
درب رادیاتور:
این قطعه بر خلاف ظاهر ساده ای که دارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مایع خنک کننده درون رادیاتور مانند یک زودپز تحت فشار قرار دارد، علتش هم این است که وجود این فشار باعث جریان پیدا کردن این مایع در سیستم خنک کاری میشود. البته که فشار بالا هم باعث خراب شدن و اسیب دیدن قطعات و اتصالات میشود.
اینجاست که اهمیت درب رادیاتور مشخص میشود. این درب دارای مکانیسم خاصی است که مانند یک سوپاپ اطمینان عمل میکند. سیستم کار این قطعه به این گونه است که اگر با افزایش دما، حجم مایع خنک کننده بیشتر از حد معمول شود، این سوپاپ فنری جمع میشود و مایع را از رادیاتور به سمت مخزن دیگری به نام منبع انبساط هدایت میکند تا فشار مایع کاهش یابد به سطح مناسب برسد تا رادیاتور آسیبی نبیند. خالی از لطف نیست که بدانید فشاری که باعث باز شدن درب میشود حدود 15 پوند در اینچ است.
پمپ آب:
این قطعه مهم ترین قطعه در سیستم خنک کاری خودرو ها است. واتر پمپ قلب تپنده سیستم خنک کننده خودرو است که با جریان انداختن آب در سیستم خنک کاری یا به نوعی، در رادیاتور و مجاری اطراف بلوک موتور است و مایع خنک کننده را به سمت موتور هدایت میکند.
ترموستات:
این قطعه یک شیر حرارتی ساده است که تحت تاثیر دما، با سرما بسته و با گرما باز میشود و اجازه عبور مایع خنک کندده برای سرد کردن خودرو را میدهد.
پروانه خنک کننده (فن برقی):
این قطعه وظیفه گردش هوا در میان لوله های رادیاتور را دارد تا با برخورد هوا، لوله ها و مایع خنک کننده را زودتر خنک کند و به سریع تر خنک شدن ماشین کمک میکند.
تسمه دینام یا تسمه پروانه:
این قطعه مانند دیگر تسمه های خودرو نیاز به بازدید دوره ای دارد تا در صورت نیاز، تعویض شود. این قطعه نیرویی که از دوران میل لنگ میگیرد، را به دینام انتقال میدهد تا تولید برق کند.
شما هم اگر تجربه ای در ان زمینه دارید می توانید با پارت لوکس به اشتراک بگذارید
مطلبش به بقیه مطالب سایتتون نمی خوره.
من دانشجوی مکانیک ام خیلی چیزا برام داشت.
کارتون درسته👍👍👍
سلام و ادب و سپاس این سایت یکی از بهترین منابع برای یادگیری امور فنی خودرو مخصوصا جچلوبندی می باشد اینجانب همیشه ازاین اطلاعات بهره کافی برده ام و آرزوی تندرسی و پیروزی برای دست اندرکاران آن دارم.
تشکر
ممنون از لطف و توجه شما به سایت پارت لوکس